POLECANE KSIĄŻKI

Sławomir Mrożek, Gustaw Herling-GrudzińskiListy 1959–1998

Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019

Pojawiają się w tej korespondencji wzmianki (i poważnej, i plotkarskiej natury) o największych postaciach polskiej kultury XX wieku: Miłoszu, Gombrowiczu, Stempowskim, Iwaszkiewiczu, Czapskim i innych. Zresztą sami autorzy listów zaliczają się do tego grona – chodzi wszak o Sławomira Mrożka i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Jest też o realiach PRL-u: cenzurze, polityce wydawniczej, zmaganiach o paszport i możliwość wyjazdu za granicę. Jest o mało znanych, a ważnych w powojennych dziejach Europy inicjatywach (między innymi o spotkaniach intelektualistów z zachodniej i wschodniej części kontynentu w tyrolskim Alpbach, podczas których swobodnie dyskutowano o przyszłości świata). Jest o roli pisarza – choćby o tym, czy może on funkcjonować w oderwaniu od swojego kraju (Herling uznaje uwagi Mrożka za „arcydziełko” godne „przechowania na użytek przyszłych pokoleń (jeżeli takowe będą miały ochotę zajmować się podobnymi sprawami)”. Osobną wartość ma możliwość śledzenia dylematów Mrożka związanych z decyzją pozostania na Zachodzie, a potem z powrotem do kraju (i Krakowa) po 1989 roku i w końcu ponownym wyjeździe.

Formuła prywatnych listów zaprzyjaźnionych pisarzy gwarantuje daleko posuniętą szczerość wyrażanych opinii – w tym tyczących własnej twórczości. A że zarówno Mrożek, jak Herling słynęli z introwertyczności, więc korespondencja ta jest też ważnym źródłem do odtworzenia sobie ich portretów.