POLECANE KSIĄŻKI

Marta Wyka Tamten świat. Szkice literackie dawne i nowe

Wydawnictwo Literackie, Kraków 2020

To pozornie tylko zbiór esejów. W rzeczywistości jest to proustowska droga wstecz autorki w poszukiwaniu minionego czasu, tyleż utraconego, ile zatrzymanego przez zapis wspomnień. Na naszych oczach dokonuje się tu zjednoczenie czasu przeszłego i obecnego, jakby wszystko działo się tu i teraz. Autorka projektuje swoje wspomnienia na naszą wrażliwość, nie pozostawiając nas obojętnymi na słowa, którymi opisuje, przytacza, cytuje, opowiada (a wszystko wspaniałą polszczyzną). To znakomity portret polskiej literatury ubiegłego wieku, przejmujący, epatujący prawdą i emocją. Choć raczej portret ludzi, jak gdyby nadal, dziś żyjących, obecnych nieobecnych. To wielka sztuka tak kreślić wizję, która wciąż nas dotyczy. Anegdoty bawią, a krakowski świat literacki śmieszy i wzrusza. Choć nie tylko – autorka stawia też zasadnicze pytania i przestrzega: „W innych zatem okolicznościach społecznych, obyczajowych i politycznych zdaje się odbudowywać sytuacja zagrożenia jednostki przez strażnika silniejszego od niej i dysponującego przywilejami (tym razem przede wszystkim ekonomicznymi)”. Na koniec: Marta Wyka przytacza wpis Sławomira Mrożka z Dziennika roku 1982: „Śmierci, rozstania, końcówki. Adieu, zewsząd je słychać. Czy jeszcze będzie życie? A ono »ja plawdopodobnie psyjdę«”. Absurdalny Gałczyński? W dobie pandemii pytanie jakże aktualne.

Elżbieta Wojnarowska